Nieuw-Zeeland is een koloniale bezetting, zoals Nederlands-Indië dat was

Marjolein van Pagee, 11 augustus 2022, geplaatst in NRC

Zijn we bereid om Nieuw-Zeeland ‘Aotearoa’ te noemen, de oorspronkelijke Maori-naam? Kunstenaar Hohepa Thompson, alias Hori, reisde twee weken geleden speciaal naar Zeeland om ons deze vraag te stellen. Een vraag die voor de meeste Nederlanders waarschijnlijk als een verrassing komt.

Voor dag en dauw kwam Hori op zaterdag 30 juli in Zeeland aan. Anderhalve dag eerder had hij in Auckland het vliegtuig naar Londen gepakt. Daar aangekomen huurde hij een auto en samen met zijn cameraman nam hij de veerboot naar Calais. Het strand bij Vlissingen was zijn bestemming. Aan een van de vele paalhoofden op het strand bevestigde hij er een plaquette: „Aan de mensen van Zeeland, ik geef de naam Nieuw-Zeeland terug aan jullie, de naam van ons land is Aotearoa.” Een tv-crew legde zijn actie vast voor de Nieuw-Zeelandse televisie.

Hoe zat het ook alweer? Hoe kan het dat Maori-land naar Zeeland vernoemd is, waren het niet de Engelsen die het land hebben gekoloniseerd? De Maori’s zijn de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland en vormen een minderheid in eigen land. De nazaten van Europese kolonisten zijn nog steeds de meest dominant aanwezige groep. Net als Australië en de Verenigde Staten is Nieuw-Zeeland een koloniale bezetting. Het was echter de Nederlandse VOC-kapitein Abel Tasman die als eerste Europeaan in 1642 in Aotearoa aankwam, waarna het VOC-bestuur besloot om het gebied naar de provincie Zeeland te vernoemen. Deze naam is door de latere Britse kolonisten aangehouden.

Als gevolg van de Britse toe-eigening van andermans land zijn de taal en cultuur van de Maori’s lange tijd onderdrukt geweest en weggezet als minderwaardig. De laatste decennia is daar verandering in gekomen. De Maori-cultuur wordt weer beleefd als iets positiefs. Terwijl het eerder afgestraft werd, is het nu haast hip om een paar woorden Maori te spreken. Door het nationale rugbyteam, de All Blacks, is de traditionele Maori-dans de haka wereldwijd bekend geworden als een uiting van een trotse cultuur.

Petities voor en tegen

Deze hernieuwde aandacht betekent niet dat problemen rondom racisme en uitsluiting zijn opgelost. Nieuw-Zeeland is en blijft een kolonie. Dit blijkt wel uit het bestaan van de Hobson’s pledge, een in 2016 opgerichte pro-koloniale lobbygroep die zich stoort aan de diverse initiatieven en regelingen die de discriminatie van Maori tegengaan. Vorig jaar startten zij de petitie ‘New-Zealand, NOT Aotearoa’ die inmiddels door bijna 59.000 mensen is ondertekend.

Afgelopen juni haalde een andere petitie het nieuws waarin juist gepleit werd voor het veranderen van de naam naar Aotearoa. De petitie werd georganiseerd door Te Pāti Maori, de politieke partij die opkomt voor de belangen van Maori. Deze werd maar liefst door 70.000 mensen ondertekend en de uitkomst wordt nu serieus onderzocht door een parlementaire commissie.

Kunstenaar Hori besloot in dit kader een campagne op te zetten. Hij liet grote banners drukken met de tekst: „Are we Abel to be called Aotearoa now?” – het woord Abel verwijst naar de VOC-kapitein. De banners plaatste hij op een aanhangwagen en van het meest noordelijke puntje van Nieuw-Zeeland is hij de afgelopen maand naar het uiterste zuiden gereden, zo’n 3.000 kilometer. Via sociale media brengt hij verslag uit.

Hori trok naar Vlissingen maar maakte ook een stop in het Zeeuwse dorp Krabbendijke, en reisde daarna naar Rotterdam, Leiden en Amsterdam. Overal hangt hij posters met een afbeelding van Tasman en de vraag of wij bereid zijn de naam ‘Aotearoa’ te gebruiken. Een QR-code leidt naar de website ‘Hori’s Pledge’ waar hij ons Nederlanders direct toespreekt.

Abel Tasman geroemd

Met zijn project geeft Hori kritiek op de arrogantie van Europese koloniserende naties die hele gebieden hernoemden alsof er niet al mensen woonden. Een koloniale naam teruggeven zoals hij nu doet, laat ons de absurditeit van die traditie zien. Koloniale doctrines, inmiddels eeuwenoud, hebben normaal gemaakt wat niet normaal is.

Hier is het een genocidepleger als Jan Pieterszoon Coen die op een sokkel staat en naar wie straatnamen en bruggen zijn vernoemd. In Nieuw-Zeeland is het Abel Tasman die geroemd en geprezen wordt als ‘de ontdekker’ van het land. Beiden waren in dienst van de moordzuchtige VOC, het grootste bedrijf dat ooit bestaan heeft. Met zijn actie zaagt Hori als het ware aan de stoelpoten van onze democratische, beschaafde samenlevingen, gebaseerd op mythes van dappere zeehelden.

Dat die zeehelden niet echt helden waren, begint langzaam door te dringen. Maar met het herkennen van kolonialisme in het heden hebben we duidelijk meer moeite. Het heeft ook iets makkelijks om daden uit het verleden te veroordelen. Daarvan kunnen we ons distantiëren, alsof wij er niks mee te maken hebben en het allemaal voorbij is. Maar kolonialisme is geen geschiedenis, Aotearoa is een actueel bezet land en Nieuw-Zeeland een koloniale naam zoals Nederlands-Indië een koloniale naam was.
—